Chết trong khi sống

*Đọc 6 phút*

Bài CORY TAYLOR

(Đoản văn này được Diệu Liên Lý Thu Linh trích dịch từ ‘Dying: A Memoir,’ tác phẩm cuối cùng của bà Cory Taylor, tạm dịch ‘Hồi Ký Về Sự Chết,’ hoặc ‘Chết Trong khi Sống’ như đạo hữu Diệu Liên đã chọn. Nhà văn Úc này sinh năm 1955 tại tiểu bang Queensland, viết truyện ngắn, kịch, sách cho thiếu nhi, có nhiều tác phẩm được giải thưởng. Bà mất ngày 5 tháng 7, 2016, thọ 61 tuổi, vài tháng sau khi quyển hồi ký này được xuất bản tại Úc.)

Tôi chưa từng chứng kiến sự ra đi của bất cứ ai. Trước khi mẹ tôi trở nên quá yếu, tôi chưa từng thấy ai bệnh nặng cả. Sự xuống dốc của mẹ tôi ban đầu chậm, rồi trở nên rất nhanh. Ở cuối chặng đường, tôi dường như không còn nhận ra được người mẹ tôi yêu mến và ngưỡng mộ. Khi bà cuối cùng ra đi thì tôi đang ở nước ngoài, nhưng tôi đã ở cạnh bà những tháng ngày trước khi bà mất. Tôi đã chứng kiến những sự tàn phá, đau đớn, tủi nhục, không còn khả năng tự lo và lý trí của kiếp con người.

Bà mất trong một viện dưỡng lão, nơi chốn của sự thất vọng cùng cực. Chỉ cần đi qua cánh cửa đó, ý chí của tôi dường như bị thử thách. Lần cuối khi tôi nhìn thấy mẹ, tôi đứng cạnh bên mà cảm thấy hoàn toàn vô tích sự, trong khi cô y tá trẻ lau giúp phần dưới cho bà. Mẹ tôi bấu vào bồn rửa mặt trong phòng tắm với tất cả sức lực còn lại của bà, trong khi cô y tá buộc cái tã mới vào chiếc mông khô héo của bà.

Ánh nhìn trong đôi mắt của mẹ tôi, khi bà quay ra và thấy tôi đang đứng nhìn, khiến tôi nhớ lại đôi mắt của một con thú trong cơn đau đớn cùng cực. Ngay lúc đó, tôi đã mong ước thần chết hãy nhanh chóng đến mang bà đi, để dừng lại cái nhục hình mà bà đang phải chịu đựng mỗi ngày. Nhưng mọi thứ vẫn tiếp tục hơn cả chục tháng nữa, thân bà vẫn níu kéo trong khi tâm bà đã từ bỏ chỗ trú ngụ lâu rồi. Tôi không thể nghĩ đến điều gì có thể tàn nhẫn và không cần thiết hơn thế. Lúc đó, tôi đã biết mình bị ung thư, và phần nào tôi cảm thấy hàm ân vì điều đó. Ít nhất tôi sẽ tránh được cái chết giống như của mẹ tôi, tôi nghĩ vậy. Đó cũng là điều đáng phải vui mừng.

Tôi cũng vắng mặt khi cha tôi mất, cũng trong viện dưỡng lão, do sự suy yếu của tuổi già. Cha mẹ tôi đã chia tay nhau 35 năm trước, do đó tôi cũng thành xa lạ đối với cha. Nhưng có một kỷ niệm tôi vẫn nhớ về ông là viễn tưởng về một giải pháp cho sự xuống dốc của tuổi già. Ông đã nói với chúng tôi -tôi, mẹ tôi và các anh chị lớn của tôi- rằng ông dự tính sẽ dong buồm ra biển Thái Bình Dương để trầm mình. Tuy nhiên, ông liên tục thất bại trước việc vượt qua chướng ngại đầu tiên vì ông chẳng bao giờ mua thuyền. Ông đọc các tạp chí về thuyền buồm, khoang tròn các quảng cáo bán thuyền trong đó. Ông lái những chuyến xe đường dài để xem các chiếc thuyền ông nghe quảng cáo hấp dẫn, nhưng ông luôn tìm ra lý do để không mua: thiếu tiền, hoặc ông không muốn đi một mình trên thuyền. Có lúc, ông còn hỏi mẹ tôi góp nửa vốn và cũng dong thuyền ra khơi với ông, một đề nghị không được mẹ tôi chấp nhận. Lẽ ra mẹ nên nghe theo ông. Lẽ ra họ nên cùng nhau dong buồm đi vào buổi hoàng hôn, và chẳng bao giờ trở lại nữa; nhưng họ đã tiếp tục sống và chết một cách khốn khổ.

Chắc chắn là nỗi kinh hoàng khi chứng kiến cha mẹ đã kết thúc cuộc đời mình như thế nào, đã khiến tôi tìm cách làm cho khi đến lượt mình sẽ được tốt hơn. Với ý nghĩ đó trong đầu, ngay sau khi bị chẩn đoán bệnh ung thư, tôi đã đi theo gương mẹ, và gia nhập Hội Ra Đi Quốc Tế (Exit International), với mong muốn đẩy nhanh hơn các bước phát triển trong lãnh vực được chọn cái chết.

Tôi không muốn làm mất uy tín các bác sĩ đã từng chăm sóc tôi. Nhìn chung, họ đều tài giỏi, và dĩ nhiên là tôi mang ơn họ rất nhiều. Tuy nhiên, ngoài các chuyên viên giúp làm giảm đau, không có vị bác sĩ nào nói đến cái chết, một điều mà cho tới bây giờ, tôi cũng không hiểu nổi. […]

May mắn thay, sau đó tôi đã tìm được một chuyên viên chăm sóc mà tôi cảm tình, và anh đã giúp tôi tìm một nhà an dưỡng Phật giáo. Các y tá ở đây không phải là Phật tử, nhưng tổ chức này được thiết lập, bảo trợ bởi các tăng ni tu theo hệ phái Tây Tạng.

Một trong các nữ tu đã có đôi lần thăm viếng tôi, không phải là những buổi tư vấn chính thức, nhưng để trao đổi về cách tôi đối phó thế nào với hoàn cảnh của mình. Dĩ nhiên, vấn đề tôn giáo cũng đi vào các câu chuyện, nhưng chính là vì tôi tò mò muốn biết cô đến với đạo như thế nào. Dường như đó là một quá trình lâu dài kể từ lúc nhận ra điều gì đúng cho mình, rồi học kinh điển, tu thiền hàng bao năm trước khi cô được chính thức gia nhập tăng đoàn. Điều tôi muốn biết nhất là quan điểm của cô về cái chết. Tôi đã nói với cô rằng tôi tin chết là hết, nhưng cô khẩn hoản tôi chuyển đổi ý mình.

Cô giải thích cho tôi cách thân thể kết thúc như thế nào, không để lại gì ngoài tâm thức. Đôi khi lúc thân thở hơi cuối cùng, tâm đi vào hư không.

“Sau đó thì thế nào?” tôi hỏi.

“Tâm sẽ tìm thân vật lý khác.”

“Tại sao nó làm thế?”

“Ái dục.”

Tôi biết về Phật giáo đủ để hiểu rằng ái dục bị coi như một lời nguyền, nên khi cô nữ tu bắt đầu nói về vòng luân hồi tái sinh vô cùng tận như là số phận của những kẻ phàm phu, tôi có thể hiểu tại sao người ta muốn dứt bỏ nó. […]

Dọc theo bờ sông có một công viên dài khoảng bốn cây số. Tôi thường cùng chồng đi dọc theo bờ sông mỗi sáng, chiều. Dòng nước không bao giờ giống nhau, có lúc nó êm đềm, lúc sóng mạnh, lúc như xô nhau ra biển, khi hấp tấp tràn vào bờ… Giờ chúng tôi không còn đi bộ như thế nữa. Tôi sợ té, sợ gãy cái gì đó trong thân. Tôi cũng không còn đạp xe dọc bờ sông, lại một thú tiêu khiển khác phải bỏ qua. Tôi nhìn những người đạp xe ngang qua, lúc lướt nhanh, lúc gò lưng lên dốc. Tôi ao ước được như họ…. Và cứ thế, bao nhiêu thú tiêu khiển tôi không còn được hưởng thụ nữa.

Dĩ nhiên, tiếc nuối không ích lợi gì, không thể mang chúng trở về lại với tôi, nhưng những điều tuyệt vời đó để lại một khoảng trống mênh mông khi chúng không còn nữa. Tôi thầm hàm ân là tôi đã được nếm trải rất nhiều thứ khi tôi có cơ hội. Như thế, tôi đã có một cuộc sống đầy ân sủng, đầy bao điều thú vị. Nhưng khi người ta phải ra đi, ngay cả những ký ức đau buồn nhất dường như cũng khiến ta nhớ nhung, như thể hạnh phúc không chỉ gói gọn trong những niềm vui mà nó bện chặt, nó xuyên suốt cuộc sống của ta giống như một cuộn chỉ vàng.