*Đọc 4 phút*

Bài RICK BASS
(Nguồn báo Lion’s Roar tháng 8, 2024, người dịch Phúc Quỳnh)

The Summer Day

Who made the world?
Who made the swan, and the black bear?
Who made the grasshopper?
this grasshopper, I mean–
the one who has flung herself out of the grass,
the one who is eating sugar out of my hand,
who is moving her jaws back and forth instead of up and down–
who is gazing around with her enormous and complicated eyes.
Now she lifts her pale forearms and thoroughly washes her face.
Now she snaps her wings open, and floats away.
I don’t know exactly what a prayer is.
I do know how to pay attention, how to fall down
into the grass, how to kneel down in the grass,
how to be idle and blessed, how to stroll through the fields,
which is what I have been doing all day.
Tell me, what else should I have done?
Doesn’t everything die at last, and too soon?
Tell me, what is it you plan to do
with your one wild and precious life?
Poem from New and Selected Poems, by Mary Oliver (1992); Beacon Press.

Tạm dịch:

Ngày Hè

Ai đã tạo ra thế giới?
Ai đã tạo ra thiên nga và gấu đen?
Ai đã tạo ra châu chấu?
Con châu chấu này đây, ý tôi muốn nói–
nó đã lao mình ra khỏi cỏ,
nó đang ăn đường trong tay tôi,
nó đang chuyển động hàm qua lại thay vì lên xuống
nó đang nhìn chung quanh bằng đôi mắt to và phức tạp của nó.
Giờ đây nó giơ cánh tay nhợt nhạt lên và lau mặt thật kỹ.
Giờ đây nó tách đôi cánh và bay đi.
Tôi không biết chính xác lời cầu nguyện là gì.
Tôi biết cách chú ý, cách rơi xuống
vào trong cỏ, cách quỳ xuống trong cỏ,
cách được nhàn rỗi và hưởng ơn phước, cách đi dạo qua các cánh đồng,
đó là những gì tôi đã làm hết ngày.
Hãy nói cho tôi biết, tôi nên làm gì khác?
Có phải mọi thứ cuối cùng rồi cũng chết, và quá sớm?
Hãy nói cho tôi biết, bạn định làm gì
với mạng sống hoang dã và quý giá của mình?
Trích từ Tuyển Tập Thơ Mới và Tuyển Chọn của Mary Oliver (1992); Nhà Xuất Bản Beacon Press.

Tôi không biết bài thơ này đã làm thay đổi bao nhiêu cuộc đời, mỗi ngày, nhưng nó đã thay đổi cuộc đời tôi. Bài thơ vừa mạnh mẽ lại vừa dễ hiểu–không hề có chút gì bí ẩn hay mơ hồ–nó nhắc nhở tất cả chúng ta hãy sống mạnh mẽ hơn, hãy thoát khỏi sự tê liệt của cảm giác, hãy tỉnh thức và nhớ rằng–cuộc sống trôi qua rất nhanh. Hãy thương yêu cuộc sống, nhưng hãy nhớ. Hãy thương yêu cuộc sống, và hãy nhớ.

Điều khiến tôi tò mò về bài thơ này, sau khi cơn sốt khám phá bài thơ đã qua, chính là cấu trúc và kỹ thuật của nó. Với ý nghĩa của bài thơ được nắm giữ an toàn trong tâm trí, tôi có thể đi sâu và nhìn thấu vào từng chi tiết nhỏ nhất. Chi tiết tuyệt vời đầu tiên khiến tôi kinh ngạc là cách bà Mary Oliver đóng lại bài thơ bằng những câu hỏi. Ngay từ đầu, bà đã nêu một câu hỏi, với một thẩm quyền mạnh mẽ–với sự khăng khăng ầm ĩ rằng– Ai đã tạo ra thế giới này?

Hãy cho tôi biết, bà cũng có thể hỏi một câu toán học với sự khăng khăng, về căn bậc hai–đến hàng nghìn tỷ thập phân–của tốc độ gia tốc của một cái đe thả từ trên bầu trời xanh xuống ở nhiệt độ 90 độ là bao nhiêu?

Tài năng của nữ thi sĩ thật tuyệt vời đến nỗi người đọc, dù bị thách thức bởi câu hỏi đột ngột và khó khăn, vẫn theo đuổi bà, và được đền đáp, bị mê hoặc. Chúng ta–những người đọc– được trải nghiệm ở giữa bài thơ những hình ảnh đẹp đẽ, trữ tình, đầy cảm xúc đến mức êm dịu, và bà Oliver có thể viết ra những câu thơ ấy với mắt nhắm. Phần đó, phần giữa, chính là điều mà thiên tài vẫn làm được, hết lần này đến lần khác–nhìn ra thế giới trong sự không thể sao chép của chính thế giới.

Nhưng rồi phần kết đến với câu hỏi then chốt, một câu hỏi khó hơn–thậm chí còn khó hơn cả câu hỏi mở đầu bất khả thi về ai-đã-tạo-ra-thế-giới–và xuất hiện một bước ngoặt thay đổi cuộc chơi. Một bước ngoặt thay đổi cuộc đời.⧫

Nhà văn Rick Bass sống cùng gia đình tại tiểu bang Montana, nơi ông tham gia nỗ lực bảo vệ những vùng đất hoang dã cuối cùng chưa có đường giao thông tại dãy núi Rocky. Ông xuất bản cuốn tiểu thuyết Nashville Chrome năm 2009, nói về sự tàn phá của danh vọng trong lãnh vực âm nhạc; năm 2012 ông ra mắt của ba tác phẩm phi hư cấu dựa trên sự thật là Bass: The Black Rhinos of Namibia, A Thousand Deer, và In My Home There Is No More Sorrow.