*Đọc 11 phút*

Bà Tina Turner, người có giọng hát vừa truyền cảm, vừa vang rền như núi lửa gây chấn động đến trái tim người nghe, và những bước nhảy năng động được đặt biệt danh Nữ Hoàng Nhạc Rock trong suốt 60 năm sự nghiệp, đã qua đời ở tuổi 83 hôm thứ Tư, ngày 24 tháng 5, 2023.

Thông báo của người đại diện nữ ca sĩ huyền thoại, ông Bernard Doherty, cho biết, “Tina Turner, ‘Nữ Hoàng nhạc Rock’n Roll’ đã ra đi thanh thản hôm nay ở tuổi 83 sau một thời gian dài bị bệnh tại nhà riêng ở Küsnacht gần Zurich, Thụy Sĩ. Thế giới đã mất đi một giọng ca huyền thoại âm nhạc và một cuộc đời gương mẫu. Sẽ có một lễ tang riêng tư với sự tham dự của bạn bè thân thiết và gia đình. Xin hãy tôn trọng sự riêng tư của gia đình bà vào thời điểm khó khăn này.”

Từ năm 1994, nữ ca sĩ sinh ra ở Mỹ đã sống ở Thụy Sĩ cùng chồng, một tài tử kiêm nhà sản xuất âm nhạc người Đức Erwin Bach. Bà nhập quốc tịch Thụy Sĩ vào năm 2013. Trong những năm gần đây, bà phải đối phó trước những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, gồm đột quỵ, ung thư đường ruột và suy thận hoàn toàn cần ghép thận.

Nữ ca sĩ này đã có một trong những sự nghiệp lâu dài nhất trong lịch sử nhạc rock, Tina Turner đã lên Top 40 hit của Billboard trong suốt bốn thập niên, thắng nhiều giải Grammy, được vinh danh với Kennedy Center Honor và ghi tên vào hành lang danh dự Rock ‘n’ Roll Hall of Fame.

Ngay từ đầu bà đã nổi tiếng với giọng hát nồng nhiệt, y phục lấp lánh trên sân khấu và nguồn năng lượng dường như không bao giờ cạn trong vai trò tiếng hát chính của ban nhạc do chồng thành lập là Ike & Tina Turner Revue. Bà và chồng trở thành một trong những cặp ca sĩ sôi nổi nhất trong thập niên 1960, trình diễn những bản nhạc nổi tiếng nóng bỏng một thời như “Proud Mary,” “Come Together,” và “I Want to Take You Higher.”

Sau khi thoát khỏi tay chồng và hát solo trong thập niên 70, Tina Turner tái tạo lại sự nghiệp và trở thành một ngôi sao trong thời đại MTV mới của âm nhạc toàn cầu, ghi dấu ấn với ca khúc “What’s Love Got to Do with It,” “The Best,” và “Private Dancer.” Bà trở thành một trong những nữ nghệ sĩ có đĩa bán chạy nhất thế giới trong giai đoạn này.

Những năm đầu đời của Turner được đánh dấu bởi cuộc hôn nhân đầy sóng gió với nhạc sĩ Ike Turner, người đã hành hạ bà bằng bạo lực và tâm lý. (Ông ta mất năm 2007.) Sự sống sót và cuộc chạy thoát cuộc hôn nhân đau khổ của bà đã được dựng thành phim năm 1993 “What’s Love Got to Do With It” với vai chính là Angela Bassett.

Bà chào đời với tên khai sinh là Anna Mae Bullock, vào ngày 26 tháng 11, 1939 tại thị trấn Nutbush, tiểu bang Tennessee. Turner bắt đầu hát trong nhà thờ Baptist. Tuổi thơ của bà không hạnh phúc; năm 11 tuổi, mẹ bà bỏ nhà ra đi để trốn người chồng hung dữ. Hai năm sau, khi Turner còn là một thiếu niên, cha bà kết hôn với một phụ nữ khác và rời khỏi tiểu bang, để lại bà và các chị gái cho bà ngoại chăm sóc.

Turner gặp người chồng tương lai Ike vào cuối thập niên 1950, khi ông ấy đang trình diễn tại các câu lạc bộ ở St. Louis với ban nhạc Kings of Rhythm. Lúc đó ông 25 tuổi và bà Turner mới 17 tuổi.

Tina gia nhập ban nhạc và dan díu với người thổi kèn sax tên Raymond Hill, có con trai đầu lòng là Craig. Sau đó, vào năm 1958  bà và Ike sống như vợ chồng mà không hôn thú. Nhưng ngay cả khi bà mang thai, ông vẫn luôn nghĩ đến công việc kinh doanh. Sau khi bản thu âm đầu tiên của ban nhạc với tiếng hát của Tina mang về cho ông Ike $25,000, ông ta nhận thấy Tina Turner là một cơ hội không liên quan đến tình yêu. Sau này bà Tina Turner có viết trong hồi kỳ: “Mối quan hệ của tôi với Ike đã tan vỡ vào ngày anh ta biến tôi thành người kiếm tiền cho anh. Anh ta cần phải kiểm soát tôi về mặt kinh tế và tâm lý để tôi không bao giờ có thể rời xa anh ta.”

Vào khoảng thời gian này, Ike đã đặt cho siêu sao tương lai biệt danh nổi tiếng Tina – trái với mong muốn của bà. Tên “Tina” được lấy từ một nhân vật truyền hình được nhiều yêu thích lúc bấy giờ. Ông ta cũng bắt buộc bà lấy họ của ông, hàm ý bà thuộc quyền sở hữu của ông. Người chồng này tàn bạo này thậm chí còn cầu chứng nhãn hiệu “Tina Turner.”

Oái ăm là sau này, khi ra tòa ly dị, bà đã tranh đấu để giữ cho được tên Tina Turner hầu duy trì một sự nghiệp ca hát do chính bà tạo dựng. Khi ly hôn thì bà không được một tài sản nào ngoài danh nghệ của mình, cùng hai chiếc xe, trong khi túi hầu như không có đồng nào, không nhà, không tài khoản trong ngân hàng để nuôi các con mà bà được quyền giám hộ.

Con trai Ronnie của họ chào đời vào tháng 10 năm 1960, và họ chính thức lấy nhau hai năm sau đó bằng một buổi lễ kết hôn nhanh chóng ở Tijuana, Mễ Tây Cơ. Ronnie qua đời vì biến chứng của ung thư ruột kết vào tháng 12 năm vừa qua, thọ 62 tuổi.

Cuộc hôn nhân của bà với Ike không giúp ổn định được mối quan hệ  của họ và áp lực của sự nổi tiếng ngày càng tăng đã góp phần gây ra căng thẳng. Bà viết trong hồi ký: “Cuộc sống chung của chúng tôi là một trò cười đối với một mối quan hệ ‘bình thường’: được định nghĩa bằng sự lạm dụng và sợ hãi, không phải tình yêu hay thậm chí là tình cảm.”

Khi vị thế ngôi sao của họ tăng lên, bản chất lạm dụng và kiểm soát của ông Ike cũng tăng theo. Trớ trêu thay, chính ông Ike mới là người ngoại tình. Bà Turner nói vào năm 2018, “Anh ấy đã đánh đập tôi vì anh lo sợ tôi sẽ rời bỏ anh ta. Những người phụ nữ khác không làm cho tôi buồn bã, mà chính là sự ngược đãi thường xuyên, liên tục của chồng.”

Sau nhiều năm đau khổ, bà Turner chạy thoát chồng vào năm 1976 mà không mang gì ngoài chiếc thẻ Mobil mua xăng và 36 xu trong túi. Bà đã trốn thoát khi cả hai đang đi lưu diễn, trọ tại khách sạn Statler Hilton ở Dallas, Texas. “Tôi nắm lấy một cơ hội,” bà nhớ lại vào năm 2017. “Tôi nói, ‘Cách trốn thoát là đi qua cửa’ và trong khi chồng đang ngủ say, tôi rời khách sạn bằng cửa nhà bếp và đi ra ngoài xa lộ.”

Từ đó, bà xây dựng lại sự nghiệp của mình, trình diễn solo lần đầu tiên sau nhiều thập niên và đối đầu với chồng cũ tại tòa án và bà đã giành lại quyền nuôi bốn đứa con trai – và tên của bà.

“Tôi đã nói với thẩm phán, ‘Tiền là mồ hôi máu. Tôi không muốn nó. Nhưng tôi có một yêu cầu. Tôi muốn tiếp tục sử dụng cái tên ‘Tina Turner’ mà ông Ike sở hữu. Tôi bước ra khỏi phòng xử án với cái tên Tina Turner và hai chiếc Jaguar, một chiếc của ông Sammy Davis, Jr. và một chiếc của Ike, và thế là xong. Thật buồn cười – không có tiền mua thức ăn hay tiền thuê nhà, mà có hai chiếc Jaguar! Xét về tuổi tác, 39 tuổi, giới tính, màu da của tôi và thời đại ấy, mọi thứ đều rất bất lợi như đi ngược chiều gió mạnh.”

Và bà đã trở lại sân khấu mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Thập niên 80 là thời gian có những bản hit nổi tiếng của bà như “What’s Love Got to Do with It,” “Private Dancer” và “We Don’t Need Another Hero (Thunderdome)” và các video trên MTV mới ra đời đã đưa bà thành ngôi sao cho một thế hệ hoàn toàn mới – và biến bà thành một biểu tượng toàn cầu. Đĩa Private Dancer năm 1984 của bà đã thắng được bốn giải Grammy và cuối cùng đã bán được hơn 20 triệu bản trên toàn thế giới. Những ca khúc nổi danh của bà đều có xúc cảm xuất phát từ sự đau khổ trong hôn nhân oan trái bà đã trải qua.

Thành công của bà tiếp tục đến trong thập niên 1990, thời gian đó Tina Turner đã phát hành một cặp album bán chạy, hát bài chủ đề cho phim James Bond GoldenEye, và được vinh danh vào Rock ‘n’ Roll Hall of Fame. Năm 2008, bà thông báo rằng chuyến lưu diễn “Tina! 50th Anniversary Tour” sẽ là chuyến cuối cùng, và kể từ thời điểm đó, bà gần như rút lui khỏi kỹ nghệ âm nhạc, dành hầu hết thời giờ vào cuộc sống riêng tư với ông Erwin Bach, một giám đốc sản xuất âm nhạc người Đức. Sau mấy thập niên bên nhau, họ chính thức kết hôn vào năm 2013.

Mối tình giữa bà với ông Erwin Bach cũng là niềm hạnh phúc trong nửa đời còn lại của bà. Nữ ca sĩ từng gặp ông lần đầu tiên tại phi trường Dusseldorf, Đức vào năm 1986. Khi đó ông là một giám đốc cấp thấp của một hãng dĩa, được giao nhiệm vụ đón một nữ ca sĩ Mỹ lừng danh đến trình diễn. Sau này Tina Turner viết trong hồi ký rằng lần đầu gặp ông Erwin là bà đã yêu ông ngay từ đó, không ngờ được gặp một người nam đẹp như thiên thần, biết ông chính là người bạn tâm hồn của mình, nhưng bà không dám nói ra. Năm đó ông Erwin mới 30 tuổi, bà đã 46 tuổi. Và ông cũng đã yêu thương bà, theo đuổi bà từ đó.

Vì từng trải qua một hôn nhân đầy đau khổ, bà Tina không muốn tái hôn mặc dù hai người đã sống chung như vợ chồng, cho đến gần ba thập niên sau bà mới đồng ý thành hôn chính thức trong một buổi lễ riêng tư. Vì ông sống tại Zurich, Thụy Sĩ, nên bà cũng ở đó suốt mấy thập niên và được cấp quốc tịch Thụy Sĩ.

Cho đến ngày bà mất thì họ đã sống chung với nhau được 37 năm, và chính ông đã cứu mạng bà để bà có thêm vài năm cuối đời. Số là bà bị nhiều chứng bệnh sau sáu thập niên trình diễn ở mức độ cao trên sân khấu, mà nặng nhất là bệnh thận. Ở tuổi 77, bà không được lên danh sách nhận thận của người hiến tặng. Khi thấy vợ quyết định tìm đến cái chết, đã liên lạc với các bác sĩ chuyên trợ tử, ông Erwin Bach chưa muốn lìa xa vợ, nên đề nghị tặng vợ một trái thận, bất kể cuộc giải phẫu có thành công hay không. Hai vợ chồng cùng vào phòng giải phẫu năm 2017, mỗi người nằm một giường với các bác sĩ tiến hành cuộc hiến thận ngay tại chỗ. Nhờ đó bà được sống thêm sáu năm hạnh phúc với chồng.

Năm 2018, bà xuất hiện lần cuối cùng trước công chúng, có mặt tại buổi ra mắt vở nhạc kịch ở London dựa trên câu chuyện cuộc đời bà, Tina, kể chi tiết mọi khoảnh khắc sóng gió trong sự nghiệp 50 năm ca hát của bà.

“Tôi đã được ban phước với một sự nghiệp tuyệt vời,” bà viết trong tờ chương trình, “và sau hơn 50 năm trình diễn, tôi không cần một vở nhạc kịch, tôi không cần một buổi biểu diễn nào khác. Nhưng tôi nhận được rất nhiều thiệp và thư. Tôi vẫn không thể tin được mọi người đã cảm thấy thế nào về tôi trên sân khấu và di sản mà họ nói rằng tôi đã để lại. Mọi người nói với tôi rằng tôi đã cho họ hy vọng. Điều đó có ý nghĩa rất lớn đối với mọi người mà tôi cảm thấy mình phải truyền lại, và tôi hy vọng chương trình này đem lại những gì mọi người đang cần, như một lời nhắc nhở về công việc của tôi.”

Gần đây nhất, bà đã được phỏng vấn trong một phim tài liệu của HBO, được chiếu tháng 3 năm 2021.

“Tôi đã có một cuộc sống bị lạm dụng,” bà nói trong phim tài liệu, được lồng với những hình ảnh hiếm có và các cuộc phỏng vấn với Turner và những người quan trọng khác trong cuộc đời bà. Danh ca này đã theo đạo Phật. Bà kể trong phim, “Không có cách nào khác để kể về cuộc đời tôi. Phật giáo là một lối thoát.”

Không chỉ tạo ảnh hưởng tốt đến hàng triệu người có tâm hồn thưởng ngoạn âm nhạc, bà Tina Turner cũng để lại dấu ấn cho nhiều Phật tử khi họ biết bà cũng đã tìm đến Phật pháp từ năm 1973 sau khi trải qua nhiều năm sóng gió với người chồng nhạc sĩ đầu đời. Bà đã tầm đạo với một hội thiền Nhật Bản ở Bắc California. Đạo Phật không chỉ cứu bà từ ngày thoát khỏi bàn tay của chồng cũ, mà còn mở đường cho bà tiến tới với một sự nghiệp còn rực rỡ hơn lúc trước. Làm sao không thể nói rằng bà đã hết duyên nợ với ông Ike Turner sau nửa đời trước và được hưởng phước với ông Erwin Bach trong nửa đời còn lại?

Hôm thứ Tư, ông Matthew Rook, một Phật tử gốc Âu Châu, viết trên Facebook trong cùng ngày khi hay tin bà Tina Turner mới qua đời:

“Bà Tina Turner là một Phật tử thuần thành. Bà là một trong những “cư sĩ” nổi tiếng đã làm cho tôi cảm thấy phấn khởi trong những năm đầu mới học Phật pháp.

“Bằng một hành động khiêm tốn để đền đáp lòng nhân từ của bà, tôi sẽ niệm hồng danh Phật A Di Đà trong suốt 49 đêm để hồi hướng cho bà. Bạn cũng có thể tham gia bằng cách hồi hướng cho bà tìm được sự bình an trên hành trình của bà.

“Nguyện cho việc hộ niệm này sẽ trợ giúp trong lúc bà cần nó nhất. Nguyện cho bà tái sanh ở cõi Cực Lạc (Dewachen). Nguyện cho tất cả những ai đang hành trình qua Thân Trung Ấm đều được bình an trong cuộc chuyển tiếp… và Nguyện Cho Tất Cả Các Chúng Sanh Đều Được Lợi Lạc.”

Gia đình chưa thông báo lễ an táng của bà Tina Turner, người ca sĩ đã cống hiến phần lớn đời mình trước công chúng cho âm nhạc và một phần trong riêng tư dành cho đạo.