*Đọc 8 phút*

Bài TIỂU LỤC THẦN PHONG

Âm thanh tụng Tâm Kinh thì thầm lan tỏa trong trời đất, làn sóng âm nhè nhẹ xao xuyến xuyên thấm vào lòng người và cả phi nhân. Dòng âm thanh Tâm Kinh như suối nguồn róc rách, laị cuồn cuộn như nước sông chảy ra đại dương. Người tụng Tâm Kinh như nhập vào một cảnh giới khác, trong phút giây thoát ra khỏi những vướng bận dính mắc của cuộc đời này. Người tụng Tâm Kinh hòa cả thân tâm vào thanh âm, vào ngôn từ kể từ khi khởi tụng. Nếu người ca sĩ nhạc Rock&Roll say sưa hòa mình vào âm thanh, ca từ một cách hoàn toàn, trong lúc diễn hất tóc, nhảy nhót, hú hét hết mình như thế nào thì người tụng Tâm Kinh cũng toàn tâm, toàn ý, toàn thân thăng hoa trong Tâm Kinh như thế ấy!

 Rồi một ngày kia, mình chợt giật mình! Mình tụng Tâm Kinh nhuyễn như cháo chảy, như nước cuốn hoa trôi, như chim hót… Mình say sưa trong ngôn từ văn tự nhưng liệu mình có hiểu thật không? Có thẩm thấu gì chăng?

 Quán tự tại, quán cái gì mà tự tại? Tại sao quán mới tự tại? Ai quán? Chao ơi! Bao nhiêu câu hỏi nảy ra. Quán là xem xét một cách tường tận kỹ lưỡng, quán có sâu có cạn, có nhanh có chậm, đời có bao nhiêu pháp thì quán có bấy nhiêu đề mục để quán. Quán sơ khởi thì xem hơi thở vào ra thế nào, mình thở biết mình đang thở, đang sống với phút giây hiện tại bây giờ và ở đây, không hối tiếc quá khứ, không tầm cầu tương lai, không dính mắc hiện tại.

 Quán thân bất tịnh để biết sự thật thân này, nó là cái túi da thôi thối, hàng ngày tiết ra bao nhiêu thứ dơ bẩn: mắt có cứt ghèn, tai có ráy tai, cứt mũi, cức răng, đờm, nhớt, hàng triệu lỗ mồ hôi tiết chất hôi, hạ thân tiết ra phẩn, niếu…Thật sự bất tịnh, chẳng sạch chút nào. Bề ngoài dù có xinh đẹp thế nào đi nữa nhưng sự thật vẫn cứ là đãy da thối mà thôi, quán thân bất tịnh để mà buông bỏ, đừng chấp thân này.

Quán thọ là khổ, càng thọ nhận càng khổ, cho dù có thứ thọ vui nhưng rốt cuộc vẫn đi đến khổ, càng thọ càng dính mắc. Cuộc đời này sắc dục, vật chất có sức hấp dẫn, quyến rũ, dụ khị rất mãnh liệt. Càng thọ càng thèm khát, càng không thể thoã mãn nên vì thế mà khổ. Ngay cả thọ nhận một lời chê cũng đủ khổ rồi. Khi thọ nhận một lời khen có vui đấy nhưng thực chất nó cũng chỉ là làn sóng động của âm thanh, truyền từ lưỡi người nói đến tai người nhận, nó không thật, khi thọ nhận lời khen mà không được đối đãi tương ưng hoặc đối đãi ngược với lời khen thì khổ ngay chỗ đó.

Bởi vậy quán thọ là khổ để mà xả thọ, phi thọ , mức độ cạn sâu, cao thấp tùy vào năng lực và công phu của mỗi người. Quán tâm vô thường, tâm vốn vô hình vô tướng nhưng có sức tác động ghê gớm, thăng hay đọa cũng từ một tâm, tạo thành hay hủy hoại cũng nó. Cái tâm sáng nắng chiều mưa, nay yêu mai ghét, phần lớn chúng ta đều sống với cái tâm mê mờ, vọng tưởng và nó làm cho chúng ta quay cuồng điên đảo mà không hề hay biết.

Tâm vọng biến hoá hư ảo khôn lường, nó như tấm gương phủ đầy bụi đất, khi nào lau sạch thì mới có thể hiện bóng trăng sao, sơn hà, vũ trụ. Ấy là lúc vọng đã thành chơn, tâm bấy giờ tròn đầy và diệu dụng như tấm gương sáng.

Quán pháp vô ngã, các pháp vốn không có cái ngã độc lập, tất cả là do duyên sanh, mà duyên sanh thì cũng duyên mà diệt, vì duyên mà tụ hợp nhưng rồi cũng vì duyên mà chia ly, tụ tán không hạn kỳ. Khoa học ngày nay chứng minh rõ ràng: “năng lượng không tự sinh ra cũng không tự mất đi. Vật chất cũng thế, nó chỉ chuyển từ dạng này sang dạng khác… ngay cả thời gian cũng không thật, không gian cũng không thật…” Không có một cái gì tồn tại độc lập, một cái ngã độc lập cả. Ví như một cái nhà, nó được cấu thành từ vô số những nguyên tố của cát, đất, gỗ, đá, sắt, kíếng, nước, lửa, sức người… khi đủ duyên thì nó đủ duyên hợp thành thì ta gọi là cái nhà, khi duyên hết mỗi thứ lại tan hoại thành những nguyên tố ban đầu thì giờ chẳng có cái gì để gọi là cái nhà cả.

 Quán sâu hơn, công phu hơn, ở mức độ uyên thâm hơn thì quán tướng như vậy, quán thể như vậy, tánh như vậy, lực như vậy, dụng như vậy… cho đến bổn mạt cứu cánh như vậy. Một khi đã quán từ thấp đến cao, từ thô đến tế, từ cạn đến sâu thì mức độ tự tại cũng sẽ tương ưng theo. Ai cũng có thể quán, tùy theo căn cơ và trình độ của mình, quán mọi lúc mọi nơi, quán lúc ăn, lúc chơi, lúc làm, lúc nghỉ, lúc lái xe… chứ không phải đợi đến lúc ngồi xếp bằng trước tôn tượng Thế Tôn mới quán. Quán ở trong tâm, thật quán thì hoàn cảnh bên ngoài không còn là vấn đề quan trọng, quán cho đến khi mà ngủ mà cũng quán thì lúc ấy siêu việt, thượng thừa.

 Bồ Tát nhờ quán mà tự tại, Bồ Tát là ai? Ai là Bồ Tát? Bồ Tát là bậc hữu tình đã giác ngộ, mà cũng là bậc giác ngộ cho các hữu tình chúng sanh. Bồ Tát là người làm được việc mà người khác không làm được. Bồ Tát là nguời làm việc vì lợi ích cho chúng sanh mà không có tâm tư lợi hay mong cầu đáp trả… Ai cũng có thể làm Bồ Tát, ai cũng có thể tự tại như Bồ Tát, muốn vậy thì phải quán, tất nhiên từ sơ phát tâm cho đến khi thật sự tự tại như Bồ Tát thì là cả một quá trình dài lâu, gian nan.

 Bồ Tát tự tại vì Bồ Tát quán, Bồ Tát hành thâm cái trí huệ bát nhã. Trí huệ bát nhã sáng suốt viên mãn như mặt nhật soi chiếu tường tận mọi bản chất thật tướng của sự việc và sự vật. Trí huệ bát nhã như gươm bén cắt đứt mọi ràng buộc phiền não hệ lụy. Bồ Tát quán chiếu trí huệ bát nhã thấy rõ thật tướng của vạn pháp thế gian hay xuất thế gian. Thấy rõ bản chất của năm uẩn này vốn là không, không phải không có mà là không thật có. Nó không phải là năm uẩn thật có và độc lập. Nó là do duyên hợp mà sanh ra. Sắc thân do vô số tế bào hợp laị. Nó từ tinh cha huyết mẹ, vay mượn cơm gạo từ đất nước, hơi thở là gió, nhiệt độ thân thể là lửa. Nó là sự kết hợp của bốn yếu tố: đất – nước – gió – lửa mà thành. Nó không phải là một thực thể độc lập, cũng như vạn vật vậy, đủ duyên thì tụ thành hết duyên thì tan hoại đi, một khi gió không ra vô nữa thì các tế bào tan hoại và sắc thân laị trả về với đất – nước- gió – lửa.

Sắc thân không thật có thì thọ, tưởng, hành, thức có thật sao? Thọ, tưởng, hành, thức nó gá tạm vào sắc thân một thời gian. Sắc thân và tâm của một kiếp sống là vừa thọ nghiệp mà cũng vừa tạo nghiệp. Sắc thân chỉ là công cụ, tâm ý nó mới là kẻ xúi sắc thân. Một khi sắc thân tan hoại thì thọ, tưởng, hành, thức ở đâu? Nghiệp lực nó lôi kéo, những chủng tử thiện – ác trong A Lại Da Thức dẫn dắt thức vào một cảnh giới khác tương ưng với nghiệp thiện ác đã làm và cũng sẽ mang một hình hài sắc thân khác, tất nhiên cũng tương ưng với nghiệp thiện –ác đã làm trong quá khứ.

 Bồ Tát quán trí huệ bát nhã một cách thâm sâu nhất, thấy được ngũ uẩn này là không. Bồ Tát cũng chẳng vướng vào sắc thân vật chất và cũng không dính mắc vào thọ, tưởng, hành, thức. Sắc thân không thật, thọ, tưởng, hành thức không thật thì khổ ách thật sao? chỗ nào để mà thọ khổ ách? Bồ Tát đã vắng bặt mọi trạng thái tâm lý, đã hoàn toàn tịch tịnh, hoàn toàn tự tại.

 Quán Bồ Tát cũng là biệt hiệu của Bồ Tát Quán Thế Âm. Một vị Bồ Tát trợ thủ đắc lực của Phật A Di Đà. Ngài nói chú Đại Bi vì chúng sanh. Ngài quán âm thanh bi, âm thanh khổ của thế gian, tùy loại mà hiện ứng thân để giáo hoá, để hoá độ. Người thế gian có thể hình dung ngài với những hình tướng mà tâm ý mình thích: Thân tướng hai tay, bốn tay, tám tay, ngàn mắt ngàn tay, các cánh tay cầm đủ thứ bát bửu. Bồ Tát Quán Thế Âm nhờ quán và hành thâm trí huệ bát nhã mà tự tại, nhờ quán chiếu mà thấy ngũ uẩn vốn không thật mà tự tại. Chúng sanh cũng có thể, ai quán thì người đó tự tại. Bồ Tát, Phật không thể quán giúp cũng như không thể tự tại giúp cho chúng sanh được. Chúng sanh phải tự mình quán để mà vượt qua khổ ách. Con đường, phương cách đã có rồi, cứ thực hành quán sẽ có lúc tự tại. Phật Thích Ca Mâu Ni đã nói rõ ràng: “Ta là Phật đã thành, các ngươi là Phật sẽ thành.” Mọi người đều có thể thành Phật, thành Bồ Tát, thành thánh hiền… Lý thuyết là thế, phải thực hành chứ không thể nói suông, phải hành miên mật, liên lỉ, phải tinh tấn dài lâu thì sẽ có một ngày đắc tự tại như Bồ Tát.

 Chúng mình mê muội lâu rồi, chìm đắm trong ngũ dục bao đời nay, chấp cái thân này là thật, chấp trước đủ thứ, tạng thức chứa đầy chuyện sắc dục, ăn uống, hưởng thụ, mưu cầu này nọ… Giờ bắt đầu sơ phát tâm học Phật, thực hành quán, chỉ mới sơ sơ bước nhỏ ban đầu nên chẳng ăn thua gì, hễ đụng việc là lập tức nổi tham, sân, si liền. Mới quán chút chút ban đầu cũng giống như người tắm bằng nước lã, chỉ rửa được chút ít bụi bặm nên chẳng ăn thua gì. Điều đáng nói là chúng mình may mắn gặp được Phật pháp, biết mến mộ pháp, nghe pháp và hành. Quán hơi thở, quán thân, thọ, tâm, pháp… dẫu sơ khởi ban đầu nhưng ít nhiều cũng lợi lạc thân tâm. Biết sợ ác pháp, biết hạn chế không tạo thêm ác nghiệp…

 Chúng mình kể cũng may mắn biết bao, thế gian này có bảy tỷ người nhưng có bao nhiêu người biết Phật pháp? Lại trong số ấy có bao nhiêu người chịu nghe pháp và chịu tin và làm theo? Cứ thế mà loại suy dần dần thì thật sự còn lại không nhiều. Bởi vậy mà năm xưa khi Thế Tôn còn tại thế ngài đã nói: “Nhơn thân nan đắc, Phật pháp nan văn.” Được thân người, đầy đủ lục căn, lại biết Phật pháp và thực hành thì quả là “nan trung chi nan.”

 Nhà Phật vẫn nói không có cái gì tự nhiên cả. tất cả đều có duyên do, chúng ta biết Phật pháp và chịu hành trì ấy là nhờ những chủng tử Phật pháp từ nhiều đời trước, nay nhờ cơ duyên thuận lợi mà phát sinh và tăng trưởng. Hàng Phật tử chúng mình, nhất là những người tu học theo truyền thống Bắc Tông. Có lẽ ai cũng thuộc Tâm kinh, mỗi khóa lễ thường bắt đầu vào là Đại Bi và ra là Bát Nhã. Càng tụng Tâm Kinh càng thấy ảo diệu, càng lúc càng thâm nhập (dù chỉ phút giây cao độ hứng khởi khi tụng Tâm Kinh), càng tụng càng thấy khoan khoái lạ thường, không thấy mình tụng, không thấy tâm kinh để tụng, dường như chỉ có làn sóng âm xao động trong đất trời, xuyên suốt thân tâm, không còn cảm nhận thời gian, không gian (sát na hoan hỷ lúc tụng Tâm Kinh).

 Hàng Phật tử sơ cơ như chúng mình, dẫu chưa biết tự tại là gì, chứng đắc là chuyện xa vời vợi nhưng những phút giây hoan hỷ tụng Tâm Kinh cũng là những phút giây tạm dừng sanh diệt gữa thế gian này. Những phút giây hoan hỷ thọ lạc với văn tự Tâm Kinh, văn tự bát nhã chứ chưa phải thật tướng cũng là phút giây qúy báu và đáng sống ở thế gian này.

(Ất Lăng thành, tháng Sáu 2020)